Prevencija raka debelog creva

Primarna profilaksa - Stil života

Prevencija nastajanju adenoma (polipa), a samim tim i raka debelog creva, je prvenstveno zdrav način života. Uravnotežena ishrana, zdrava telesna težina i fizička aktivnost, dokazano imaju izuzetno važnu ulogu u prevenciji nastanka ove zloćudne bolesti. Postoje pretpostavke da se zdravim načinom života 50-70% svih slučajeva raka debelog creva može sprečiti.

• ISHRANA: Postoje brojna istraživanja koja su potvrdila usku povezanost između načina ishrane i rizika nastanka raka debelog creva. Svakodnevna ishrana, bogata biljnim vlaknima, unešenih kroz voće i povrće, konzumacija ribe, unos minerala poput kalcijuma i sl., u svakom slučaju može smanjiti rizik od pojavljivanja ove bolesti. Postoje podaci da se na svakih dodatnih 10g vlakana, rizik od raka smanjuje za 10%. S druge strane, ishrana pretežno zasnovana na konzumaciji crvenog mesa i mesnih prerađevina, kao i preterani unos alkohola značajno povećavaju rizik.

• PREKOMERNA TELESNA TEŽINA: Prekomerna telesna težina, naročito u slučajevima gde su povezani sa povećanim masnim naslagama u predelu abdomena, dokazano povećavaju rizik za pojavu raka debelog creva. Uzroci pojave ovog efekta još nisu u potpunosti razjašnjeni. Na ovu temu postoje brojne debate, koje kao potencijalni uzrok navode promene metabolizma masti i šećera, usled nagomilavanja telesne masti, ali i o uticaju različitih hormona, kao što su insulin i steroidni hormoni, na rast tkiva u organizmu. Iz ovog razloga je veoma važno održavati zdravu telesnu težinu, sa što manjim procentom masnih naslaga u delu stomaka.

• FIZIČKA AKTIVNOST: Redovna fizička aktivnost pozitivno doprinosi sprečavanju nastanka adenoma (polipa) i raka debelog creva. Čak i u slučajevima kada je već došlo do oboljenja, fizička aktivnost ima povoljan efekat na dalji tok razvoja bolesti. Kada se govori o zloćudnim tumorima debelog creva, dokazano je da intenzivna fizička aktivnost, u trajanju od 7 i više sati nedeljno, za 40% snižava rizik od pojave raka debelog creva.

Sekundarna profilaksa - Preventivni pregledi

Sekundarna profilaksa podrazumeva preventivna testiranja zdravih osoba, bez prisutnih simptoma i znakova bolesti, radi otkrivanja promena (najčešće adenoma tj. polipa, koje prethode nastanku raka) ili raka u ranoj fazi.

Cilj sekundarne profilakse nije samo otkrivanje raka u ranom stadijumu bolesti. Još veći naglasak se stavlja na pravovremeno otkrivanje početne dobroćudne promene u unutrašnjosti creva. Identifikacijom dobroćudnih promena, koje imaju potencijal da pređu u zloćudne, i njihovim blagovremenim uklanjanjem sprečava se nastanak raka.

U okviru programa za rano utvrđivanje raka rade se imunohemijski testovi za otkrivanje krvi u stolici, koji su brzi i jednostavni. Pored toga, zlatni standard u preventivnoj dijagnostici ovog oboljenja jeste kompletna kolonoskopija. Kolonoskopija omogućava najtačniji pregled cele sluzokože debelog creva. Pored pregleda, kolonoskopijom je moguće bezbolno ukloniti polipe, pa je time kolonoskopija u brojnim slučajevima i definitivna terapija. Pored tumorskih promena, pregledom se mogu otkriti i druge bolesti creva.

Preventivni dijagnostički pregledi i rano otkrivanje raka debelog creva znatno uvećavaju šanse za preživljavanje pacijenata. Godišnja kontrola stolice radi otkrivanja skrivene krvi bi, nakon navršene 40. godine života trebala da se podrazumeva, isto kao i petogodišnja kontrolna kolonoskopija nakon navršene 50. godine života. Ovo su preporuke za osobe koje spadaju u grupu sa prosečnim rizikom od dobijanja raka debelog creva. Osobe koje u svojoj bližoj porodici imaju istoriju raka debelog creva, trebale bi da urade prve preventivne dijagnostičke preglede 5 godina pre životnog razdoblja., u kome je članu porodice dijagnostikovana bolest.